Hrabri duh Sokobanje: Spomenik Svetog Ilije u selu Vrelo
0 komentara
Sokobanja, čarobna banja smeštena stotinu kilometara severoistočno od Leskovca, oduvek je bila dragulj zaječarskog okruga. Sa svojom nadmorskom visinom od 400 metara, okružena planinama Rtanj i Ozren, ovo mesto privlači posetioce svojom prirodnom lepotom i istorijskim bogatstvom. Istočno od Sokobanje, na udaljenosti od 11 kilometara, nalazi se skretanje ka selu Vrelo, gde se krije priča o Crkvi Svetog Ilije i njenom izvanrednom spomeniku.
Ova crkva predstavlja jedan od najstarijih verskih objekata u opštini Sokobanja, a njena priča je duboko povezana sa kneginjom Persidom Karađorđević, suprugom kneza Srbije Aleksandra Karađorđevića. Legenda kaže da je kneginja Persida posetila izvor reke Moravice na dan Svetog Ilije i tamo zatekla veliki broj ljudi okupljenih oko kamena. Ovaj prizor ju je inspirisao da donira 18 dukata kako bi se na tom mestu izgradila crkva. I tako je, od 1869. do 1872. godine, nastala Crkva Svetog Ilije.
U to vreme, 1870. godine, sultan Abdul Aziz I je izdao ferman kojim je uspostavio Bugarsku egzarhiju unutar Osmanskog carstva. Ovo je omogućilo Bugarima versku i prosvetnu samostalnost, a takođe je označilo početak šire kampanje za preobraćenje srpskog življa. Prva meta Bugarske egzarhije bili su srpski sveštenici, učitelji i narodni lideri. Oni su bili prokazivani turskim vlastima, koje su istovremeno podmićivane, što je dovelo do hapšenja i progonstva mnogih Srba.
Sokobanja je doživela svoj crni trenutak 10. marta 1917. godine, kada su Bugari napali grad, proširivši svoj teror i na okolna sela. Sveštenik Miloš Milovanović, tada stariji čovek od 74 godine, živeo je sa svojim sinom Đorđem, takođe sveštenikom, u selu Čitluk. Nakon napada, Bugari su zatvorili popa Miloša i mučili ga zajedno sa drugim uhapšenima. Na kraju su ga odveli na stratište i izboli noževima. Kada su meštani Čitluka pronašli njegovo telo, užasno su se suočili sa više od 70 ubodnih rana.
Danas, u dvorištu Crkve Svetog Ilije, stoji spomenik sveštenika Miloša Milovanovića (1843 – 1917), podignut od strane njegovog sina Đorđa, poznatog kao pop Đoka. Na spomeniku piše: "Miloš Milovanović, sveštenik, izboden bajonetima bugarskih vojnika. Umro je u najvećim mukama za veru i otadžbinu."
Ovaj spomenik nas podseća na hrabrost i žrtvu ovog sveštenika, čija sudbina ostaje deo istorijske baštine Sokobanje.
