Kulturno istorijski spomenici

Sokobanja poseduje obilje kulturno – istorijskih spomenika upravo usled bogate istorije koju je imala. Svako doba i svaka ličnost, koji su ostavili traga i uticali da se Sokobanja razvije i postane ono što je sada, sačuvani su od zaborava. Mnogobrojni kulturno-istorijski spomenici i spomen česme služe kao podsetnik na davna vremena i osim turističke svrhe imaju i veliku ulogu u razvoju patriotizma kod omladine, dok su neki opstali i zadržali ulogu koju su imali od svog nastanka.
 

Tursko kupatilo - Amam

Čuveno Tursko kupatilo – Amam, je jedno od takvih mesta jer se i do današnjih dana koristi u iste svrhe za koje je predviđeno izgradnjom, još u doba Rimljana. Stoga i ne čudi da se veliki broj turista izjačnjava da upravo ovde mogu osetiti duh prošlog vremena, duh rimske vojske koja je ovo mesto koristila za opuštanje. Nisu samo Rimljani, izgradnjom ovog antičkog kupatila bili jedini koji su ostavilio traga na ovom mestu. Osvojivši Sokobanju Turci su prepoznali potencijale ovog kupatila te su ga odmah obnovili i nazvali Amam, stoga se i zadržao naziv „Tursko kupatilo“.

Nekada su povlasticu da koriste Amam imali samo najugledniji predstavnici vlasti Osmanskog carstva na ovim prostorima dok je danas ta privilegija dostupna svima. Kupatilo je renovirano od strane srpskih vlasti 1834. godine za vreme vladavine Miloša Obrenovića. On je provodeći odmore u Sokobanji voleo da koristi ovo kupatilo i imao je takozvanu Kneževu kadu koja je sačuvana i danas kao izuzetna muzejska vrednost.

U domaćem filmu reditelja Zdravka Šotre „Zona Zamfirova“ koji obradjuje temu iz perioda vladavine Turaka na ovim prostorima, da bi se oživela atmosfera tog vremena, snimljene su scene iz hamama upravo u ovom kupatilu. U današnje vreme mnogobrojni gosti ovde se mogu opustiti uz bogatu ponudu wellness programa koja nudi pored kupanja u termalnoj vodi i masaže, posebne kupke i prirodni inhalatorijum.
 

Sokograd

Tvrđava Sokograd je još jedan spomenik materijalne kulture koji svedoči o nekadašnjem životu na ovom prostoru. Sagrađen je na osnovama rimske tvrđave ali ne zna se tačno kada. Pominje se u biografiji Stefana Lazarevića gde se govori o borbi Stefana Nemanje protiv Bogumila i da je tada ova tvrđava razrušena. Mnogo je više razaranja pretrpela nego obnavljanja. Zna se da je razrušena i 1413. godine u sukobu Muse Kesedžije i Hamuz bega, poznatog odmetnika u Osmanskom carstvu i pretendenta na presto. Sin i zakoniti naslednik sultana Bajazita bio je Musa (u našoj epskoj poeziji upamćen kao Musa Kesedžija) dok je Hamuz beg, kao namesnik u Sokobanji, pokušavao da se osamostali.

Krajem XVII i početkom XVIII veka ova tvrđava je bila pod vlašću Austrije, kada je korišćena kao skladište za oružje. Kasnije je opet pala pod tursku vlast a poznati hajduk Veljko Petrović koristio ju je kao skrovište za vreme sukoba sa Turcima u borbama za oslobođenje Sokobanje.

Od tvrđave posle više razaranja sačuvani su samo delovi. Kako se tvrđava nekada delila na Gornji i Donji grad, tako je Donji grad manje sačuvan od Gornjeg. U Donjem gradu najbolje je očuvana glavna kapija, a postoje i ostaci bedema i četvorougaone kule. U Gornjem delu Sokograda sačuvana je kula sa puškarnicama, dve kule povezane dužim zidom u kom se nalaze otvori za topove i cisterna za vodu.
 

Spomenik borcima NOB-a u centru Sokobanje

Crkve i manastiri

Manastiri i crkve koji su, i u najtežim vremenima pod tuđinskom vlašću, čuvali duh pravoslavlja spadaju u i danas žive istorijske spomenike. Kao čuvari tradicije pravoslavlja oni imaju neverovatnu vrednost jer nas sećaju na tešku prošlost kada je naš nacionalni identitet jedino uspevala da održi pravoslavna crkva. Ukoliko posetite Sokobanju obavezno obiđite Crkvu svetog preobraženja Gospodnjeg, zadužbinu Mihaila, Crkvu svetog Ilije i manastir Jermenčić.

Spomen česme

Mnogobrojne spomen česme podignute su velikanima naše istorije poput: Hajduk Veljkove česme (u parku Vrelo-Borići), česme posvećene Ljubi Didiću (u centru) i Knezu Milošu Obrenoviću (na putu ka Aleksincu). Spomen česme u Sokobanji predstavljaju još jedan, i danas živ, trag prošlosti budući da koriste lekovite vode koje kao što su nekada bile tako su i danas razlog dolaska velikog broja ljudi iz svih krajeva Evrope i sveta. Svakako vredne pomena su:

Miloševa česma - koja se nalazi, na putu od Sokobanje ka Aleksincu oko 4 km od grada. Postoji natpis iznad česme, koji je sam je Miloš Obrenović naložio da se kao takav ovde ukleše, koji svedoči o njegovom boravku u Sokobanji 1860. godine. Natpis je opstao sačuvan u potpunosti do današnjih dana i govori o tome kako je Miloš Obrenović naredio izgradnju ove česme.

Spomen česma hajduk Veljka Petrovića - potiče iz vremena pre Miloševe vlasti tačnije predstavlja uspomenu na oslobađanje Sokobanje od turske vlasti. Izgrađena je u naselju Vrelo i svedoči o 1808. godini, o tome kako je tada hajduk Veljko oslobodio ovaj kraj turske vlasti.

Česma Ljube Didića – je sagrađena na putu prema Ozrenu 1926. kao istorijski spomenik organizatoru Timočke bune, Ljubi Didiću, koji je pogubljen još 1883. godine.

U znak sećanja na sve one značajne ličnosti na koje je Sokobanja ostavila dubok trag podignute su i mnoge biste poput biste Dimitriju Dragoviću, Stevanu Sremcu, Branislavu Nušiću, Isidori Sekulić i Ivi Andriću. U parku u centru Sokobaje, postavljena je bista partizanskom heroju Aleksi Markišiću.