Stanovništvo opštine Sokobanja

Teritorija Sokobanje uvek je bila naseljena, još od praistorije, iako se često menjala struktura stanovništva. Istorijske promene, koje podrazumevaju dolazak jednih osvajača i odlazak prethodnih, uslovile su česte migracije stanovništva kao i promene etničke strukture.

Kontinuitet u naseljenosti se ogleda i kroz istorijske izvore koji dokazuju da su ovde živeli ljudi iz doba neolita, bronzanog doba, bakarnog doba, zatim stanovnici Mezije a nakon njih Rimljani pokorivši ih. Najezde Slovena potisnule su lokalno stanovništvo i došlo je do dužeg zadržavanja Srba na ovim prostorima. Nakon perioda uspona srpske srednjevekovne države nastupile su krajem XIV veka promene izazvane prodorom Turaka Osmanlija na Balkansko poluostrvo. U periodu koji je usledio, postojale su dve grupe stanovništva koje su iako na istom širem prostoru, bile fizički odvojene. Srbi su naseljavali dolinu oko Moravice i današnjeg Vrela u delu grada koji se nazivao Vroš, dok su se Turci Osmanlije radije naseljavali u područjima, podeljenim na mahale, udaljenim od njih. U ovom periodu Sokobanja beleži porast broja turista kao i tendenciju zadržavanja velikog broja onih koji su svratili turistički a zatim rešili da se trajno nastane ovde. Ovo je uslovilo porast proizvodnje, trgovine i privredni razvoj ovog mesta tako da je banja postala sve značajnija Turcima i oni su izgradili tvrdjavu u njoj.

Austrijanci su za vreme vladavine Turaka dva puta zauzimali Sokobanju ali su je oni posle nekog perioda opet povratili i naravno da stanovništvo nije bilo pošteđeno strahota rata i promena vlasti.

Konačno oslobodjenje od turske vlasti usledilo je nakon I i II srpskog ustanka, 1833. godine za vreme vladavine Obrenovića. Struktura stanovništva se nanovo izmenila, ovaj put na duži vremenski period, sve do današnjih dana. Došlo je do povlačenja Turaka, i naglog uspona banje a najveći doprinos dao je knez Miloš Obrenović koji je ovde podigao i svoj konak. Započelo se sa obnavljanjem turskog hamama i izvora lekovitih voda, čime je banja postala važno turističko mesto a stanovništvo velikom većinom srpsko. Ipak u ovom periodu  došlo je do novih migracija usled većeg naseljavanja doline reke Morave i napuštanja banjskih krajeva.

Ova tendencija smanjivanja broja stanovnika nastavila se i u XX veku. Po popisu koji je izvršen posle II svetskog rata bilo 7.500 stanovnika više nego danas kada sa oko 19000 stanovnika Sokobanja spada u red srednjih po veličini opština u Srbiji.

Osim broja, poslednjih decenija došlo je do promena i u strukturi jer je porasla prosečna starost srtanovništva usled demografskog starenja. Sve veća prisutnost čisto staračkih domaćinstava posledica je depopulacije po tumačenju demografa. Bela kuga uslovila je pojavu večeg broja domaćinstava a manjeg broja njihovih članova tako je na primer u periodu od 1971. godine do 1981. godine došlo do smanjenja broja stanovnika za 5.000. Uzrok ovome na prvom mestu su loši uslovi za ekonomski napredak mladih, manjak rednih mesta, loša ekonomska situacija u zemlji i kao posledica toga - odlazak mladih u veće gradove radi zaposlenja. Drugi razlog je i bela kuga koja se javila usled istih razloga, gde su se porodice suočene sa lošom ekonomskom situacijom češće odlučivale za jedno dete kako bi ono nasledilo imanja oba roditelje i imalo bolje uslove za život, čime se standard pojedinca jeste popravljao ali se broj stanovnika generalno smanjivao.

Sa aspekta polne strukture stanovništva postoji ravnoteža u broju muškaraca i žena u Sokobanji. Procentualno radja se oko 49,4% dece muškog pola i 49,6% devojčica.

Početkon XX veka stanovništvo se pretežno bavilo zemljoradnjom i trgovinom. Nakon ubrzanog industrijskog razvoja promenila se i statistika profesionalne orijentacije stanovništva. Ekonomski razvoj je postao jedan od najbitnijih faktora koji je uslovio i broj stanovnika i njihovu strukturu. Osnova privrede postali su turizam i ugostiteljstvo kojima se kao osnovnoj delatnosti okrenuo veliki broj Sokobanjaca. Sa razvojem lečilišta osim gostiju ovde se pojavio i veći broj medicinskih radnika a rudarstvo je bilo i ostalo jedna od prisutnih privrednih grana. Poljoprivreda je nastavila da se razvija i sada je takodje prisutna kao osnovna delatnost značajnog broja stanovnika.

Stanovništvo u najvećem procentu čine Srbi (oko 96%) mada je Sokobanja otvorena za sve nacionalnosti. Tokom sezone ovaj procenat se znatno menja zbog velikog priliva stranaca koji su ovde uvek srdačno dočekivani. Bogata istorija ovog kraja, u kome je turizam uvek bio prisutan, uticala je da Sokobanjci postanu predusretljivi i ljubazni domaćini koji uvek oduševe svoje goste od kojih se mnogi došavši jednom uvek nanovo vraćaju.